Οι κλιματικές αλλαγές που ήδη εμφανίζονται και στην Ελλάδα φέρνουν μεγάλες ανατροπές, απειλώντας τη γεωργική παραγωγή και βέβαια το εισόδημα χιλιάδων αγροτών που σταδιακά θα χρειαστεί να «προσαρμοστούν» στη νέα πραγματικότητα. Ανάμεσα στα είδη που θα βιώσουν τις επιπτώσεις από την αλλαγή στο κλίμα συγκαταλέγονται βασικά ελληνικά προϊόντα,όπως διάφορες ποικιλίες ελιάς και αμπέλων, ντομάτα, καρπούζι, λαχανικά κ.ά.Ηδη πολλοί επιστήμονες κρούουν το καμπανάκι του κινδύνου για τις μεγάλες ανατροπές που έρχονται.
Η σταδιακή αύξηση της θερμοκρασίας, τα ακραία καιρικά φαινόμενα και η έκλυση διοξειδίου του άνθρακα επιδρούν στο διαθέσιμο νερό, στη γονιμότητα, στη διάβρωση του εδάφους, στην ανάπτυξη φυτών και στη μεταφορά ασθενειών από τα έντομα.
Πρόσφατη έρευνα από το Εργαστήριο Λαχανοκομίας της Γεωπονικής Σχολής του ΑΠΘ δείχνει ότι άμεσες είναι και οι οικονομικές επιπτώσεις για τους παραγωγούς.
Οπως σημειώνει ο κ. Αναστάσιος Σιώμος, αν. καθηγητής Γεωπονικής του ΑΠΘ «ο καύσωνας το καλοκαίρι του 2007 προκάλεσε στις καλλιέργειες φασολιού των Νομών Φλώρινας και Καστοριάς οικονομική ζημιά ύψους 5.000.000 ευρώ, ενώ ο ήπιος χειμώνας του 2006-2007 προκάλεσε στις καλλιέργειες σπαραγγιού των νομών Πέλλας και Ημαθίας ζημιά ύψους 6.500.000 ευρώ».
Θ' αυξηθεί η χρήση χημικών
Παράλληλα οι υψηλές θερμοκρασίες επιταχύνουν την οξείδωση της οργανικής ουσίας και επηρεάζουν τη γονιμότητα, ενώ θα απαιτηθούν μεγαλύτερες ποσότητες λιπασμάτων για να αντισταθμίσουν τα προβλήματα με σαφή επιβάρυνση του περιβάλλοντος εξαιτίας της αυξημένης χρήσης χημικών, τα οποία με τη σειρά τους επιδρούν στην ποιότητα του νερού.
«Στην πρώτη μεγάλη ομάδα η οποία θα επηρεαστεί σημαντικά στη χώρα μας περιλαμβάνονται φασόλι, ντομάτα, πιπεριά, μελιτζάνα, καρπούζι και πεπόνι», λέει ο καθηγητής κ. Σιώμος. «Πρόκειται για καλοκαιρινές καλλιέργειες που μένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα στο χωράφι, ουσιαστικά σχεδόν όλο το καλοκαίρι.
Αυτά τα προϊόντα θα υποστούν και τις μεγαλύτερες αρνητικές συνέπειες από την αύξηση της θερμοκρασίας, σε ό,τι αφορά την απόδοση της παραγωγής αλλά και την ποιότητα. Ολα τους έχουν πρόβλημα με τις πολύ υψηλές θερμοκρασίες διότι εμποδίζεται το δέσιμο του καρπού τους.
Ομως ακόμα και σε είδη που έχουν ήδη σχηματίσει καρπό, εφόσον επικρατήσουν καύσωνες παρατηρούμε ότι η παραγωγή τους είναι υποβαθμισμένη ποιοτικά. Το φαινόμενο αυτό έχει παρουσιαστεί στην ντομάτα, την πιπεριά και τη μελιτζάνα».
Ομως οι επιπτώσεις δεν προέρχονται μόνο από τη μέση μέγιστη θερμοκρασία. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του φασολιού: εάν η θερμοκρασία περάσει τους 35οC τότε παρουσιάζονται σοβαρά προβλήματα, ενώ πάνω από τους 38oC εκμηδενίζονται τα πάντα. Κάτι ανάλογο ζήσαμε και πέρσι.
«Μια δεύτερη ομάδα προϊόντων "σε κίνδυνο" συμπεριλαμβάνει τα μπρόκολο, λάχανο και κουνουπίδι, καλλιέργειες πολύ σημαντικές για τη χώρα μας», λέει ο κ. Αναστάσιος Σιώμος. «Θεωρούνται χειμερινές καθώς ξεκινούν από τα τέλη του καλοκαιριού, άρα δέχονται ένα μέρος των επιδράσεων από τις υψηλές θερμοκρασίες.
Υποβάθμιση παραγωγής
«Στην πρώτη μεγάλη ομάδα η οποία θα επηρεαστεί σημαντικά στη χώρα μας περιλαμβάνονται φασόλι, ντομάτα, πιπεριά, μελιτζάνα, καρπούζι και πεπόνι», λέει ο καθηγητής κ. Σιώμος. «Πρόκειται για καλοκαιρινές καλλιέργειες που μένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα στο χωράφι, ουσιαστικά σχεδόν όλο το καλοκαίρι.
Αυτά τα προϊόντα θα υποστούν και τις μεγαλύτερες αρνητικές συνέπειες από την αύξηση της θερμοκρασίας, σε ό,τι αφορά την απόδοση της παραγωγής αλλά και την ποιότητα. Ολα τους έχουν πρόβλημα με τις πολύ υψηλές θερμοκρασίες διότι εμποδίζεται το δέσιμο του καρπού τους.
Ομως ακόμα και σε είδη που έχουν ήδη σχηματίσει καρπό, εφόσον επικρατήσουν καύσωνες παρατηρούμε ότι η παραγωγή τους είναι υποβαθμισμένη ποιοτικά. Το φαινόμενο αυτό έχει παρουσιαστεί στην ντομάτα, την πιπεριά και τη μελιτζάνα».
Ομως οι επιπτώσεις δεν προέρχονται μόνο από τη μέση μέγιστη θερμοκρασία. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του φασολιού: εάν η θερμοκρασία περάσει τους 35οC τότε παρουσιάζονται σοβαρά προβλήματα, ενώ πάνω από τους 38oC εκμηδενίζονται τα πάντα. Κάτι ανάλογο ζήσαμε και πέρσι.
«Μια δεύτερη ομάδα προϊόντων "σε κίνδυνο" συμπεριλαμβάνει τα μπρόκολο, λάχανο και κουνουπίδι, καλλιέργειες πολύ σημαντικές για τη χώρα μας», λέει ο κ. Αναστάσιος Σιώμος. «Θεωρούνται χειμερινές καθώς ξεκινούν από τα τέλη του καλοκαιριού, άρα δέχονται ένα μέρος των επιδράσεων από τις υψηλές θερμοκρασίες.
Υποβάθμιση παραγωγής
Οι επιπτώσεις είναι σημαντικές διότι υποβαθμίζεται η παραγωγή. Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το μπρόκολο. Οπως διαπιστώθηκε και πέρσι σε χωριά της Θεσσαλονίκης, μέσα στην κεφαλή του μπρόκολου σχηματίζονται φύλλα οπότε το προϊόν ουσιαστικά είναι μη εμπορεύσιμο».
Μια άλλη πτυχή αφορά τα έντομα που εμφανίζονται για πρώτη φορά στη χώρα μας. Το 2007 οι προνύμφες ενός λεπιδόπτερου ονόματι Hellula Undalis προξένησαν σοβαρά προβλήματα σε καλλιέργειες λαχανικών, κουνουπιδιών και μπρόκολων στην Κεντρική Μακεδονία. Πρόκειται για ένα έντομο-εχθρό των σταυρανθών σε τροπικές, υποτροπικές και μεσογειακές περιοχές που όμως αναφέρεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα.
Τέλος, μια ακόμα ομάδα καλλιεργειών που επηρεάζονται από τις κλιματικές αλλαγές και την αποσταθεροποίηση του ετήσιου κύκλου καιρικών φαινομένων είναι το πράσο, το σκόρδο και το κρεμμύδι.
Στην κατηγορία αυτή οι επιπτώσεις στα προϊόντα προκαλούνται όταν δεν καταγράφονται χαμηλές θερμοκρασίες κατά τους χειμερινούς μήνες. «Αυτό συνέβη και πέρσι με τα κρεμμύδια που αναπτύχθηκαν πολύ, έγιναν πάρα πολύ μεγάλα με αποτέλεσμα να μην είναι εμπορεύσιμα», λέει ο κ. Σιώμος και σημειώνει ότι αντίστοιχα προβλήματα καταγράφηκαν και με τα πράσα.
Πρόβλεψη: Τα επόμενα 10 χρόνια θα 3πλασιαστούν οι καύσωνες
Μελέτες αναφέρουν ότι στα επόμενα 100 χρόνια θα αυξηθεί 4-5 βαθμούς η μέση θερμοκρασία διεθνώς, ενώ η Ελλάδα βρίσκεται στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου που αναμένεται να πληγεί σε μεγάλο βαθμό από το φαινόμενο του θερμοκηπίου. «Την προσεχή δεκαετία οι καύσωνες προβλέπεται να τριπλασιαστούν σε σχέση με σήμερα. Η θερμοκρασία θα είναι συχνά πάνω από 40 βαθμούς και θα καλύπτει τα 2/3 της περιόδου», αναφέρει ο κ. Γιώργος Θεοχαράτος, καθ. Μετεωρολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το φαινόμενο θα εκδηλωθεί σταδιακά από άποψη διάρκειας και συχνότητας των καυσώνων. Από την πλευρά του ο κ. Μάνθος Σανταμουρης, καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών, υπογραμμίζει ότι δεν πρόκειται για ένα φαινόμενο που «θα έρθει» αλλά ήδη βιώνουμε την εξέλιξη και τις συνέπειές του και στην Ελλάδα με αύξηση της μέσης θερμοκρασίας και των διαστημάτων με καύσωνα.
Οι επιπτώσεις
Σιτηρά: Μείωση της απόδοσης
«Η κρίσιμη περίοδος για τα σιτηρά στο μεσογειακό κλίμα είναι το διάστημα από 15 Απριλίου έως τέλη Μαϊου», λέει η Δ. Παπακώστα, καθηγήτρια Γεωργίας στο ΑΠΘ. «Εάν αυτήν την περίοδο έχουμε ξηρασία και υψηλές θερμοκρασίες, τότε η απόδοση θα είναι μειωμένη ποιοτικά και ποσοτικά. Για παράδειγμα, εάν δεν είχε βρέξει πριν από λίγο καιρό, θα είχε πρόβλημα η παραγωγή».
Βαμβάκι: Το βλάπτει η ξηρασία
«Το βαμβάκι είναι φυτό τροπικής προέλευσης και έτσι έχουμε επιπτώσεις μόνο σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες. Αντίθετα επηρεάζεται σε ενδεχόμενη ξηρασία», εξηγεί η κ. Παπακώστα. «Οσο υπάρχει επάρκεια νερού για άρδευση δεν τίθεται πρόβλημα. Αν δεν υπάρχει το απαραίτητο νερό τότε θα έχουμε μείωση αποδόσεων». Υπάρχουν και άλλες δυνητικές επιπτώσεις στη φυσιολογία του φυτού από την αύξηση του όζοντος ή την υπεριώδη ακτινοβολία.
Αμπελουργία: «Μετακόμιση» βόρεια
Εάν επιβεβαιωθούν οι εκτιμήσεις για αύξηση της θερμοκρασίας τότε η παραγωγή ορισμένων ποικιλιών πρέπει να μετακομίσει βορειότερα ή οι καλλιεργητές να αλλάξουν ποικιλίες. Επίσης, ίσως θα πρέπει να γίνει εισαγωγή νέων καλλιεργειών που θα ευδοκιμούν σε πιο ζεστό κλίμα», λέει ο κ. Στ. Κουνδουράς, λέκτορας στη Γεωπονική σχολή του ΑΠΘ. «Με την υπερθέρμανση ορισμένες ποικιλίες θα ωριμάσουν πολύ απότομα και δεν θα δώσουν τα ανάλογα αρώματα».
Ελιά: Δεν ανθίζει
«Η ελιά έχει ορισμένες απαιτήσεις θερμοκρασίας ανάλογα με την ποικιλία. Με την αύξηση των χειμερινών θερμοκρασιών ενδέχεται να μην έχουμε αρκετές ώρες δροσιάς, με αποτέλεσμα η ελιά να μην ανθίσει», λέει ο κ. Γ. Θεριός, καθηγητής Δενδροκομίας ΑΠΘ. Αν οι θερμοκρασίες ξεπεράσουν τους 30oC τα άνθη της ελιάς γίνονται αυτοστείρα και δεν καρποδένουν. Παράλληλα προβλέπονται αυξημένες απαιτήσεις της ελιάς σε νερό καθώς η θερμοκρασία μεγαλώνει και τη βλαστική περίοδο.
Μια άλλη πτυχή αφορά τα έντομα που εμφανίζονται για πρώτη φορά στη χώρα μας. Το 2007 οι προνύμφες ενός λεπιδόπτερου ονόματι Hellula Undalis προξένησαν σοβαρά προβλήματα σε καλλιέργειες λαχανικών, κουνουπιδιών και μπρόκολων στην Κεντρική Μακεδονία. Πρόκειται για ένα έντομο-εχθρό των σταυρανθών σε τροπικές, υποτροπικές και μεσογειακές περιοχές που όμως αναφέρεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα.
Τέλος, μια ακόμα ομάδα καλλιεργειών που επηρεάζονται από τις κλιματικές αλλαγές και την αποσταθεροποίηση του ετήσιου κύκλου καιρικών φαινομένων είναι το πράσο, το σκόρδο και το κρεμμύδι.
Στην κατηγορία αυτή οι επιπτώσεις στα προϊόντα προκαλούνται όταν δεν καταγράφονται χαμηλές θερμοκρασίες κατά τους χειμερινούς μήνες. «Αυτό συνέβη και πέρσι με τα κρεμμύδια που αναπτύχθηκαν πολύ, έγιναν πάρα πολύ μεγάλα με αποτέλεσμα να μην είναι εμπορεύσιμα», λέει ο κ. Σιώμος και σημειώνει ότι αντίστοιχα προβλήματα καταγράφηκαν και με τα πράσα.
Πρόβλεψη: Τα επόμενα 10 χρόνια θα 3πλασιαστούν οι καύσωνες
Μελέτες αναφέρουν ότι στα επόμενα 100 χρόνια θα αυξηθεί 4-5 βαθμούς η μέση θερμοκρασία διεθνώς, ενώ η Ελλάδα βρίσκεται στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου που αναμένεται να πληγεί σε μεγάλο βαθμό από το φαινόμενο του θερμοκηπίου. «Την προσεχή δεκαετία οι καύσωνες προβλέπεται να τριπλασιαστούν σε σχέση με σήμερα. Η θερμοκρασία θα είναι συχνά πάνω από 40 βαθμούς και θα καλύπτει τα 2/3 της περιόδου», αναφέρει ο κ. Γιώργος Θεοχαράτος, καθ. Μετεωρολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το φαινόμενο θα εκδηλωθεί σταδιακά από άποψη διάρκειας και συχνότητας των καυσώνων. Από την πλευρά του ο κ. Μάνθος Σανταμουρης, καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών, υπογραμμίζει ότι δεν πρόκειται για ένα φαινόμενο που «θα έρθει» αλλά ήδη βιώνουμε την εξέλιξη και τις συνέπειές του και στην Ελλάδα με αύξηση της μέσης θερμοκρασίας και των διαστημάτων με καύσωνα.
Οι επιπτώσεις
Σιτηρά: Μείωση της απόδοσης
«Η κρίσιμη περίοδος για τα σιτηρά στο μεσογειακό κλίμα είναι το διάστημα από 15 Απριλίου έως τέλη Μαϊου», λέει η Δ. Παπακώστα, καθηγήτρια Γεωργίας στο ΑΠΘ. «Εάν αυτήν την περίοδο έχουμε ξηρασία και υψηλές θερμοκρασίες, τότε η απόδοση θα είναι μειωμένη ποιοτικά και ποσοτικά. Για παράδειγμα, εάν δεν είχε βρέξει πριν από λίγο καιρό, θα είχε πρόβλημα η παραγωγή».
Βαμβάκι: Το βλάπτει η ξηρασία
«Το βαμβάκι είναι φυτό τροπικής προέλευσης και έτσι έχουμε επιπτώσεις μόνο σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες. Αντίθετα επηρεάζεται σε ενδεχόμενη ξηρασία», εξηγεί η κ. Παπακώστα. «Οσο υπάρχει επάρκεια νερού για άρδευση δεν τίθεται πρόβλημα. Αν δεν υπάρχει το απαραίτητο νερό τότε θα έχουμε μείωση αποδόσεων». Υπάρχουν και άλλες δυνητικές επιπτώσεις στη φυσιολογία του φυτού από την αύξηση του όζοντος ή την υπεριώδη ακτινοβολία.
Αμπελουργία: «Μετακόμιση» βόρεια
Εάν επιβεβαιωθούν οι εκτιμήσεις για αύξηση της θερμοκρασίας τότε η παραγωγή ορισμένων ποικιλιών πρέπει να μετακομίσει βορειότερα ή οι καλλιεργητές να αλλάξουν ποικιλίες. Επίσης, ίσως θα πρέπει να γίνει εισαγωγή νέων καλλιεργειών που θα ευδοκιμούν σε πιο ζεστό κλίμα», λέει ο κ. Στ. Κουνδουράς, λέκτορας στη Γεωπονική σχολή του ΑΠΘ. «Με την υπερθέρμανση ορισμένες ποικιλίες θα ωριμάσουν πολύ απότομα και δεν θα δώσουν τα ανάλογα αρώματα».
Ελιά: Δεν ανθίζει
«Η ελιά έχει ορισμένες απαιτήσεις θερμοκρασίας ανάλογα με την ποικιλία. Με την αύξηση των χειμερινών θερμοκρασιών ενδέχεται να μην έχουμε αρκετές ώρες δροσιάς, με αποτέλεσμα η ελιά να μην ανθίσει», λέει ο κ. Γ. Θεριός, καθηγητής Δενδροκομίας ΑΠΘ. Αν οι θερμοκρασίες ξεπεράσουν τους 30oC τα άνθη της ελιάς γίνονται αυτοστείρα και δεν καρποδένουν. Παράλληλα προβλέπονται αυξημένες απαιτήσεις της ελιάς σε νερό καθώς η θερμοκρασία μεγαλώνει και τη βλαστική περίοδο.
Πηγή: Εφημερίδα ΕΘΝΟΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου